Panorama Mesdag
‘Ik ben weleens een museale dj genoemd’
DATUM
02 april 2020
TEKST
Jasper Gramsma
BEELD
Raymond Rutting en Henriette Guest
Sinds Minke Schat in april 2019 aan de slag ging als directeur van Museum Panorama Mesdag, kregen haar vergezichten op een nieuwe koers voor het museum steeds vastere vorm. “Verbinden, verrijken en verwonderen, daar gaat het mij om.”
Gevraagd naar haar keuze voor Museum Panorama Mesdag, ontleedt directeur Minke Schat de veelzijdigheid van de naamgever en de maker van de belangrijkste ‘attractie’ van het museum, Hendrik Willem Mesdag. “Hij was kunstenaar, verzamelaar én ondernemer.
‘Ik ben trots dat ik dit nu in naam van Mesdag mag doen’
Het panorama is Mesdag’s artistieke hoogtepunt en het museum is een getuigenis van zijn ondernemerschap; hij heeft het een tijdlang zelf geëxploiteerd en het is nog steeds een particulier museum met de nazaten als aandeelhouders. Hun opdracht: het behoud van het gebouw en de collectie tot in lengte van dagen. Ik ben heel trots dat ik dit nu in naam van Mesdag mag doen.”
Minke Schat, de nieuwe directeur van Museum Panorama Mesdag.
Tweehonderd dagen gunde de in Amsterdam woonachtige Friezin – hiervóór medeverantwoordelijk voor de vernieuwing van Museum De Lakenhal in Leiden – zichzelf om tot een ‘geloofsbrief’ met haar uitgangspunten te komen.
“Als nieuwkomer heb je een onbevangen blik en die is vaak van korte duur,” legt ze uit. “Daarom ben ik veel gaan rondlopen, in het museum en in de stad, om te zien wat hier gebeurt. Dat bracht mij tot tien stellingen om het museum toekomstbestendig te maken.” De stellingen staan, naast verduurzaming van gebouw en organisatie, in dienst van drie doelen: verbinden, verrijken en verwonderen.
‘Het zou geweldig zijn als we nog veel meer Haagse kinderen kunnen verwelkomen’
“Wat me opvalt aan Den Haag is de enorme diversiteit; het is een stad waarin alle lagen een plek hebben. Hun trots is de gemene deler, dat verbindt hen, daar zet ik op in.” Die trots kan niet vroeg genoeg beginnen, als het aan Schat ligt: “Het zou geweldig zijn als we, buiten de scholieren, veel meer Haagse kinderen hier kunnen verwelkomen.”
“Zij leven in een stad aan zee, maar sommigen hebben nog nooit zand aan hun tenen gevoeld. Voor hen zou ik een programma willen ontwikkelen, bijvoorbeeld met de gemeente en eventuele begunstigers, zodat ook bij hen het zaadje geplant wordt om de schoonheid van strand en zee te waarderen. De universele attractieve waarde van het panorama is daarbij een toegevoegde waarde.”
Mesdag
Ook op andere terreinen zoekt Schat verbinding met de stad. “Voor velen is het verschil tussen Museum Panorama Mesdag en De Mesdag Collectie onduidelijk. Dan zeg ik: bij ons zie je de kunstenaar en de ondernemer, bij hen vind je de ondernemer en de verzamelaar.
Maar in feite vertellen beide musea samen het héle verhaal. Dus hebben we nu een gezamenlijke vriendenvereniging.” In een exclusief vriendenprogramma speelt het panorama uiteraard een grote rol, evenals in de verbinding met het bedrijfsleven – ook een nadrukkelijke ambitie. “Wat is er mooier dan dineren op de Belvedère (het uitkijkpunt, red.) met een inleiding van de conservator die er nog een schepje bovenop doet?”
Uitkijkpunt Belvedère
In de voetsporen van Mesdag biedt Schat kunstenaars van nu die in enige zin aan de meester gelinkt zijn, een podium. “Hanna de Haan, bijvoorbeeld, heeft hier onlangs haar hedendaagse panorama gepresenteerd, een houtsnijwerk van een fantasiestad waardoor je een nieuwe kijk krijgt op het stadsleven. Een sterk werk dat veel aandacht genereerde en binnenkort een vervolgpodium in de stad krijgt.” Ook een toenadering tot de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten zit wat Schat betreft in het vat. “Kunst en wetenschap vind ik een interessante combinatie.”
TU Delft
De brug naar de wetenschap brengt de directeur op haar tweede pijler: verrijken. “Wetenschappers van nu bieden een nieuw perspectief op en een hedendaagse interpretatie van het werk en leven van Mesdag. Zo weten we dankzij onderzoek van de TU Delft waar Mesdag precies gestaan heeft om zijn panorama te maken. Zulke actuele inzichten dragen bij aan de relevantie van het museum. Kunst hebben we nodig om mooie verhalen te vertellen, maar ook om niet mooie verhalen op de agenda te zetten. Het is belangrijk dat een museum ook die signaalfunctie kan hebben.”
Schat wijst op een recente samenwerking met geluidskunstenaar Tristan Visser. “Zijn soundscape bij de tentoonstelling ‘Louis Apol op Nova Zembla’ agendeert de impact van geluidsvervuiling op de Noordpool. Verder zijn we druk bezig Mesdag’s archief te ontsluiten om zijn verhaal nog beter te kunnen vertellen.”
‘Wat is er mooier dan dineren op de Belvedère met een inleiding van de conservator?’
Een ‘museale attractie’, noemt Schat Museum Panorama Mesdag. “Iedereen snapt wat Mesdag met zijn panorama heeft neergezet en is er evenzeer van onder de indruk. Dat zit ’m in de verwondering die je overvalt door de zintuiglijke ervaring, de illusie van het perspectief, de manipulatie van het brein.”
Art Rocks
Die aspecten diept Schat verder uit. “Ik ben weleens ‘een museale dj’ genoemd, omdat ik disciplines combineer. Dat past bij uitstek bij een zintuiglijk museum als dit. We doen daarom mee aan Art Rocks, een competitie van muzikanten die nummers schrijven op basis van museale collecties. Heel spannend: hoe klinkt kunst? En in de toekomst zou ik ook graag iets met geuren willen doen.”
Ingang van het museum aan de Zeestraat
De exposities in 2020 sluiten naadloos aan bij Schat’s ambities. Als het museum straks weer open mag, presenteert Schat tot na de zomer ‘Candid’, een op het punt van doorbreken staand Haags fotocollectief dat, net als Mesdag destijds, op de stranden opereert. “Zij maken surrealistische snapshots van badgasten, met vervreemdende composities die wel iets weg hebben van het werk van de Britse fotograaf Martin Parr.
Er zit voor iedereen iets in: voor de een zijn het gewoon leuke plaatjes, de ander ziet ook de artistieke kwaliteiten. Het is een goed voorbeeld van de verbinding die ik wil leggen met een zo breed mogelijk publiek.”
Jubeljaar
Na deze ‘hedendaagse interventie’ is het de beurt aan George Breitner. Schat: “Wij lichten Breitner uit zoals dat tot nu toe niet eerder is gedaan: met zijn paarden. De aanleiding is dat hij de cavalerie op het panorama schilderde. We tonen onder meer bijzondere bruiklenen uit particuliere collecties.”
In jubeljaar 2021, als het panorama 140 jaar bestaat en het themajaar ‘Ode aan het Nederlandse landschap’ van start gaat, komt Breitner terug als alle vijf de schilders van het panorama centraal staan. “Daaraan voegen we ook nog een serie van hedendaagse panorama’s toe om opnieuw de verbinding met de actualiteit te maken.”
tekst Jasper Gramsma / beeld Raymond Rutting en Henriette Guest
Sinds Minke Schat in april 2019 aan de slag ging als directeur van Museum Panorama Mesdag, kregen haar vergezichten op een nieuwe koers voor het museum steeds vastere vorm. “Verbinden, verrijken en verwonderen, daar gaat het mij om.”
Gevraagd naar haar keuze voor Museum Panorama Mesdag, ontleedt directeur Minke Schat de veelzijdigheid van de naamgever en de maker van de belangrijkste ‘attractie’ van het museum, Hendrik Willem Mesdag. “Hij was kunstenaar, verzamelaar én ondernemer.
‘Ik ben trots dat ik dit nu in naam van Mesdag mag doen’
Het panorama is Mesdag’s artistieke hoogtepunt en het museum is een getuigenis van zijn ondernemerschap; hij heeft het een tijdlang zelf geëxploiteerd en het is nog steeds een particulier museum met de nazaten als aandeelhouders. Hun opdracht: het behoud van het gebouw en de collectie tot in lengte van dagen. Ik ben heel trots dat ik dit nu in naam van Mesdag mag doen.”
Minke Schat, de nieuwe directeur van Museum Panorama Mesdag.
Tweehonderd dagen gunde de in Amsterdam woonachtige Friezin – hiervóór medeverantwoordelijk voor de vernieuwing van Museum De Lakenhal in Leiden – zichzelf om tot een ‘geloofsbrief’ met haar uitgangspunten te komen.
“Als nieuwkomer heb je een onbevangen blik en die is vaak van korte duur,” legt ze uit. “Daarom ben ik veel gaan rondlopen, in het museum en in de stad, om te zien wat hier gebeurt. Dat bracht mij tot tien stellingen om het museum toekomstbestendig te maken.” De stellingen staan, naast verduurzaming van gebouw en organisatie, in dienst van drie doelen: verbinden, verrijken en verwonderen.
‘Het zou geweldig zijn als we nog veel meer Haagse kinderen kunnen verwelkomen’
“Wat me opvalt aan Den Haag is de enorme diversiteit; het is een stad waarin alle lagen een plek hebben. Hun trots is de gemene deler, dat verbindt hen, daar zet ik op in.” Die trots kan niet vroeg genoeg beginnen, als het aan Schat ligt: “Het zou geweldig zijn als we, buiten de scholieren, veel meer Haagse kinderen hier kunnen verwelkomen.”
“Zij leven in een stad aan zee, maar sommigen hebben nog nooit zand aan hun tenen gevoeld. Voor hen zou ik een programma willen ontwikkelen, bijvoorbeeld met de gemeente en eventuele begunstigers, zodat ook bij hen het zaadje geplant wordt om de schoonheid van strand en zee te waarderen. De universele attractieve waarde van het panorama is daarbij een toegevoegde waarde.”
Mesdag
Ook op andere terreinen zoekt Schat verbinding met de stad. “Voor velen is het verschil tussen Museum Panorama Mesdag en De Mesdag Collectie onduidelijk. Dan zeg ik: bij ons zie je de kunstenaar en de ondernemer, bij hen vind je de ondernemer en de verzamelaar.
Maar in feite vertellen beide musea samen het héle verhaal. Dus hebben we nu een gezamenlijke vriendenvereniging.” In een exclusief vriendenprogramma speelt het panorama uiteraard een grote rol, evenals in de verbinding met het bedrijfsleven – ook een nadrukkelijke ambitie. “Wat is er mooier dan dineren op de Belvedère (het uitkijkpunt, red.) met een inleiding van de conservator die er nog een schepje bovenop doet?”
Uitkijkpunt Belvedère
In de voetsporen van Mesdag biedt Schat kunstenaars van nu die in enige zin aan de meester gelinkt zijn, een podium. “Hanna de Haan, bijvoorbeeld, heeft hier onlangs haar hedendaagse panorama gepresenteerd, een houtsnijwerk van een fantasiestad waardoor je een nieuwe kijk krijgt op het stadsleven. Een sterk werk dat veel aandacht genereerde en binnenkort een vervolgpodium in de stad krijgt.” Ook een toenadering tot de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten zit wat Schat betreft in het vat. “Kunst en wetenschap vind ik een interessante combinatie.”
TU Delft
De brug naar de wetenschap brengt de directeur op haar tweede pijler: verrijken. “Wetenschappers van nu bieden een nieuw perspectief op en een hedendaagse interpretatie van het werk en leven van Mesdag. Zo weten we dankzij onderzoek van de TU Delft waar Mesdag precies gestaan heeft om zijn panorama te maken. Zulke actuele inzichten dragen bij aan de relevantie van het museum. Kunst hebben we nodig om mooie verhalen te vertellen, maar ook om niet mooie verhalen op de agenda te zetten. Het is belangrijk dat een museum ook die signaalfunctie kan hebben.”
Schat wijst op een recente samenwerking met geluidskunstenaar Tristan Visser. “Zijn soundscape bij de tentoonstelling ‘Louis Apol op Nova Zembla’ agendeert de impact van geluidsvervuiling op de Noordpool. Verder zijn we druk bezig Mesdag’s archief te ontsluiten om zijn verhaal nog beter te kunnen vertellen.”
‘Wat is er mooier dan dineren op de Belvedère met een inleiding van de conservator?’
Een ‘museale attractie’, noemt Schat Museum Panorama Mesdag. “Iedereen snapt wat Mesdag met zijn panorama heeft neergezet en is er evenzeer van onder de indruk. Dat zit ’m in de verwondering die je overvalt door de zintuiglijke ervaring, de illusie van het perspectief, de manipulatie van het brein.”
Art Rocks
Die aspecten diept Schat verder uit. “Ik ben weleens ‘een museale dj’ genoemd, omdat ik disciplines combineer. Dat past bij uitstek bij een zintuiglijk museum als dit. We doen daarom mee aan Art Rocks, een competitie van muzikanten die nummers schrijven op basis van museale collecties. Heel spannend: hoe klinkt kunst? En in de toekomst zou ik ook graag iets met geuren willen doen.”
Ingang van het museum aan de Zeestraat
De exposities in 2020 sluiten naadloos aan bij Schat’s ambities. Als het museum straks weer open mag, presenteert Schat tot na de zomer ‘Candid’, een op het punt van doorbreken staand Haags fotocollectief dat, net als Mesdag destijds, op de stranden opereert. “Zij maken surrealistische snapshots van badgasten, met vervreemdende composities die wel iets weg hebben van het werk van de Britse fotograaf Martin Parr.
Er zit voor iedereen iets in: voor de een zijn het gewoon leuke plaatjes, de ander ziet ook de artistieke kwaliteiten. Het is een goed voorbeeld van de verbinding die ik wil leggen met een zo breed mogelijk publiek.”
Jubeljaar
Na deze ‘hedendaagse interventie’ is het de beurt aan George Breitner. Schat: “Wij lichten Breitner uit zoals dat tot nu toe niet eerder is gedaan: met zijn paarden. De aanleiding is dat hij de cavalerie op het panorama schilderde. We tonen onder meer bijzondere bruiklenen uit particuliere collecties.”
In jubeljaar 2021, als het panorama 140 jaar bestaat en het themajaar ‘Ode aan het Nederlandse landschap’ van start gaat, komt Breitner terug als alle vijf de schilders van het panorama centraal staan. “Daaraan voegen we ook nog een serie van hedendaagse panorama’s toe om opnieuw de verbinding met de actualiteit te maken.”