Het is de vraag of toeval bestaat. Bij de security check van Europol laten ze in ieder geval zo min mogelijk aan dat toeval over. Scanners, serieuze gezichten. Door naar de zwaarst beveiligde vleugel van het gebouw aan de Eisenhowerlaan. Daar wacht Catherine De Bolle, de 54-jarige chef van Europol, in een elegant lichtpaars maatpak.

Ze glimlacht, heeft heldere ogen en een zacht Vlaams accent. Ze dankt haar carrière aan een fortuinlijke wending. Toen zij in de jaren negentig het politievak in wilde, was zij eigenlijk te klein, maar plots werd de minimumlengte aangepast. Daardoor kon zij met haar 1,63 meter toch bij de Rijkswacht. De opmaat tot een internationaal leven vol contrasten. In het weekend geniet zij in de Vlaamse stad Ninove van de natuur en haar gezin. Door de week gaat zij in Den Haag de strijd aan met mensenhandelaars, kindermisbruikers, drugsbaronnen en terroristen.

Hoe beland je vanuit een Vlaams dorp op de hoogste positie van Europol?

“Mijn democratische idealisme is ontstaan in de jaren tachtig, toen in België de Bende van Nijvel in de supermarkten lukraak mensen neerschoot. In Aalst, niet ver van Ninove, vermoordde die groepering in 1985 acht mensen. De politie deed ook in mijn dorp onderzoek, en wat mij opviel; de enorme samenhorigheid tussen de burgers en de politie, iedereen probeerde een einde te maken aan de waanzin van de Bende van Nijvel.”

“Altijd bewonderde ik agenten die de samenleving willen beschermen. Ik heb rechten gestudeerd, maar ontdekte al snel dat de advocatuur niets voor mij is. Ik ben korpschef geworden in mijn eigen stad. Daar werd ik geconfronteerd met rondtrekkende dadergroepen. Lokaal kun je dat niet oplossen. Ik ben dat daarom op federaal niveau gaan aanpakken. Maar al snel begreep ik: ook dat volstond niet.

Rijp

Ik moest Europees aan de slag en voelde dat de tijd rijp was. Na de aanslagen van 2016 ontstond er meer welwillendheid om internationaal samen te werken. In 2018 stelde ik mij kandidaat voor het leiderschap van Europol en werd er vertrouwen in mij uitgesproken.”

Europol bestaat 25 jaar. Is Europa het afgelopen decennium onveiliger geworden? 

“We zijn ons vooral meer bewust geworden van onveiligheid, omdat we er meer zicht op hebben. In ieder geval zijn criminele netwerken gewelddadiger geworden, intern en tegen hun rivalen. Vroeger wilden ze onder de radar blijven, nu maakt het ze niet meer uit. Je ziet dat technieken uit Latijns-Amerika zijn overgewaaid.”

“Corruptie is een onderschat probleem, in de haven of onder ambtenaren. Tachtig procent van de netwerken gebruikt legale bedrijfsstructuren, voor witwassing of om hun activiteiten te organiseren. Bijvoorbeeld in de mensenhandel. Soms zijn bedrijfsleiders zich hiervan bewust, maar lang niet altijd. Vrachtwagenchauffeurs weten dan niet dat zij mensen vervoeren.”

Hoe beleeft u als Vlaamse Den Haag? 

“Als een zeer internationale stad. Bij Europol is dat heel voelbaar. 53 landen hebben bij ons een permanente vertegenwoordiger. Dat is een prachtige omgeving. Elke dag zie je de wereld. Je kunt praten met mensen uit Japan, Colombia, Hongarije, Frankrijk, Dubai of de Verenigde Staten. Samenwerking ligt voor de hand als je maar een deur hoeft open te trekken om te kijken of je samen een case kan opbouwen.”

Het hoofdkantoor van Europol aan de Eisenhowerlaan 73.

Sociale cohesie

“Je hebt alles in Den Haag. Het openbaar vervoer is goed. Winkels zijn lang open, er is veel cultuur, het strand. Den Haag is niet te groot, is een stad op mensenmaat. Er is sociale cohesie. Waar ik woon, heb je vooral ouderen, en die zorgen allemaal voor elkaar. Mooi om te zien. Het is een aangename stad, ook qua eten. Indonesisch, Chinees. En als Vlaamse moet ik toegeven: de Nederlandse keuken is beter dan verwacht. Ik eet graag erwtensoep in de winter, in de zomer vis, haring vind ik heerlijk. Nederlanders hebben vaak een bepaalde minachting voor eigen keuken – onterecht, vind ik.”

Wat is emotioneel het moeilijkst aan uw baan? 

“De gruwel van mens tot mens. Mijn eerste shock als korpschef in Ninove volgde uit een burenoproep. We kwamen binnen in een huis en daar lagen kinderen op een matras in hun eigen uitwerpselen. Alles in de koelkast was beschimmeld, inclusief de melk.”

Terrorisme

“Na de aanslagen van 11 september veranderde het veiligheidsklimaat aanzienlijk. We werden geconfronteerd met nieuwe vormen van geweld, zoals de gewelddadige acties van ISIS en de beruchte video’s van mannen in oranje overalls. Terrorisme bracht een fundamentele verschuiving teweeg. Waar we voorheen speciale eenheden inzetten, die zelfs bij criminelen respect afdwongen, zagen we nu dat terroristen vaak bereid waren om te sterven voor hun zaak. Voor hen was hun eigen leven soms het middel om hun doel te bereiken.”

En dan is er ook nog de georganiseerde misdaad. 

“Het is huiveringwekkend hoe amicaal ze met elkaar omgaan terwijl ze via een appje moorden bestellen. Vaak martelen die ‘guns for hire’ hun slachtoffers ook nog, denk maar aan die afschuwelijke martelkamers. Daarna gaat er een filmpje naar de baas. Dat dit gebeurt op een welvarend continent, waar ‘human rights’ en de vrijheid van het individu centraal staan – ik kan er met mijn verstand niet bij.”

Wat zijn de grootste uitdagingen voor Europol?  

“Momenteel is de overheid niet in staat een digitaal veilige plaats te garanderen. Politie en justitie werken goed samen. Toch hebben we door privacywetgeving soms geen toegang tot criminele communicatiekanalen. Sociale netwerken zijn ook verantwoordelijk voor veiligheid. Europol wil meer communicatie met grote techbedrijven. Een regelgevend kader is altijd nodig. Cybersecurity-standaarden zijn uitgevonden door big tech. Die handelen op basis van andere overwegingen dan het maatschappelijk belang.”

Wilde westen

“Door de opkomst van het internet leerden we dat innovatie snel gaat, de regelgeving loopt er altijd achteraan. Platformen en nieuwe technologieën moeten gehouden worden aan maatschappelijke normen en ethische standaarden. Ze mogen geen vrijplaats zijn waar de overheid niets over te zeggen heeft. Anders krijg je het wilde westen.”

Leven we daar niet al in?  

“In sommige opzichten helaas wel. De leiding van criminele netwerken, mensen die al onder de loep van justitie liggen, zit vaak op plekken waar ze zich veilig wanen, zoals Dubai of Marokko. Ze proberen jonge mensen te winnen voor hun activiteiten. Die vormen een extra gevaar, niet alleen voor zichzelf. Ze zijn onvoorspelbaar, minder precies, maken meer fouten bij moorden. Op Europees grondgebied zien we dat her en der opduiken. Als je wetten aanpast, rekruteren ze nog jonger. Hele families zijn afhankelijk van de inkomsten van jonge criminelen. Als je drieduizend euro krijgt om op de uitkijk te staan voor drugs, dan ga je niet naar school. Ik denk dat we ze eerder op de radar moeten krijgen, we dienen op te letten op kinderen die plots niet meer naar school gaan.”

Wat stemt u hoopvol? 

“De wil om samen te werken. Ook buiten Europa, bijvoorbeeld in de VS. Ik voel mij gesteund vanuit politieke hoek, door de Europese Commissie en Von der Leyen. Zij wil het personeelsbestand van Europol op termijn verdubbelen. Interne veiligheid is een basisrecht. We hebben ook veel aan het werk van onderzoeksjournalisten, die vaak vrijer te werk kunnen gaan. Hun werk kan een schakel vormen in onze onderzoeken. Daarnaast geloof ik in de kracht van de burgers. We doen beroep op hen om sommige zaken op te lossen. Wij voeren de campagne ‘Trace an object’. We vragen op onze website of ze een element kunnen identificeren. Een T-shirt, een stopcontact, een hotelkamer, geïsoleerd uit beelden van kindermisbruik. Zo los je soms zaken op waarin we met alle andere onderzoeksopties vastliepen.”

Crisis

“Tegelijkertijd vind ik dat we aan de burgers nog beter moeten uitleggen wat we doen, hoe we dat doen, en waarom. De jeugd heeft weinig vertrouwen in de overheid. Er is een verhaal nodig, storytelling. Wij moeten beter uitleggen dat criminelen het economisch bestel misbruiken, het vertrouwen in de maatschappij en de overheid saboteren. We moeten meer communiceren over onze resultaten. Over de criminelen die we oppakken. Dat we geld uit het illegale circuit houden. In de praktijk zijn we altijd bezig met de volgende redding. Naar buiten treden zit niet in het DNA van de politie. We werken doorgaans van crisis naar crisis, we hebben weinig tijd om de vorige uit te leggen, daarnaast worstelen we met het beroepsgeheim. En feiten moeten eerst door rechtbank worden bepaald. Vertellen over onze resultaten blijft een complexe evenwichtsoefening. Maar het is noodzaak.”

Wat is een voorbeeld van zo’n succesverhaal? 

“Onlangs hebben we een crimineel communicatienetwerk opgerold, genaamd ‘Ghost’. Zo’n duizend criminelen stuurden elkaar hiermee dagelijks berichten. Ze gebruikten speciale telefoons en driedubbele encryptie. Toen we de versleuteling kraakten, konden we meelezen en hierdoor hebben we veertig moorden kunnen verijdelen. Bij de arrestaties werkten teams uit negen verschillende landen samen, verspreid over alle continenten. We hebben wapens, drugs en ruim een miljoen aan cash in beslag genomen. Dit is de bestaansreden van Europol. Burgers moeten voelen dat zij kunnen vertrouwen op de overheid. Alleen zo willen mensen onderdeel zijn van de maatschappij, samen dat tere weefsel versterken. Ondanks alles ben ik optimistisch.”